Marszałkowska - pl. Konstytucji - Waryńskiego - Nowowiejska - al. Wyzwolenia - Sempołowskiej - al. Armii Ludowej - Al. Ujazdowskie - Belwederska - Sobieskiego - Beethovena - Witosa - Becka - Most Siekierkowski - Wał Miedzeszyński - Cyklamenów - Heliotropów -- Heliotropów - Cyklamenów - Wał Miedzeszyński - Lotaryńska - Rzymska - Ateńska - Wał Miedzeszyński - Most Łazienkowski - Zaruskiego - al. Nojiego - Myśliwiecka - Agrykola - Al. Ujazdowskie - al. Armii Ludowej - Sempołowskiej - al. Wyzwolenia - pl. Zbawiciela - Nowowiejska - Waryńskiego - Śniadeckich - pl. Politechniki - Nowowiejska - Waryńskiego - pl. Konstytucji - Marszałkowska

Ostatnio okolice Saskiej Kępy gościły na blogu w lutym. 15 lutego przejechałem się Wałem Miedzeszyńskim, prezentując kąpieliska, kluby żeglarskie oraz... nową toaletę. Natomiast 8 lutego 2014 pisałem o Rondzie Waszyngtona, które pełni rolę "bramy" dla jadących ze Śródmieścia Mostem Poniatowskiego, opisanym 4 stycznia 2014. Wcześniej bo 15 września 2013 prezentowałem Stację Krwiodawstwa przy uli Saskiej, a więc niemal w sercu Saskiej Kępy. Warto jeszcze zajrzeć do majowego wpisu z 26 maja 2012 roku, kiedy przejechałem przez środek Saskiej Kępy, takimi ulicami jak Katowicka i Obrońców.
Z kolei 10 października 2012 roku pokazałem najstarszy, drewniany dom przy Walecznych 37, oraz powojenne osiedle Saska Kępa I.
Tym razem kolejny fragment opowieści o Saskiej Kępie za sprawą dotarcia na ulicę Rzymską. Na Saskiej Kępie zagranicznych nazw nie brakuje. Jest to jakiegoś rodzaju pamiątką, po rożnych planach wykorzystania Saskiej Kępy jako miejsca na tereny wystawowe, szczególnie pod kątem organizacji wystawy światowej lub olimpiady. Najpierw kryzys lat 20. i początku 30. XX wieku, następnie zaś wybuch II wojny światowej uniemożliwiły realizację tego typu pomysłów.
Ulica Rzymska znajduje się na przedwojennym krańcu Saskiej Kępy. Na południe od ulicy Zwycięzców zabudowa stawała się coraz luźniejsza. Granicę wyznaczała ulica Ateńska, do której dochodzi Rzymska.
To właśnie tu w latach 1930-31 dom dla siebie i rodziny wzniósł Andrzej Zalewski. Był w tym czasie dyrektorem Spółki Akcyjnej Wielkich Pieców i Zakładów Ostrowieckich. Warto dodać, że firma ta zasadniczo związana z Ostrowcem Świętokrzyskim stała się też w roku 1935 roku właścicielem Warszawskiej Spółki Akcyjnej Budowy Parowozów (WSABP), o zakładzie tym pisałem 28 maja 2012 roku.
Pierwotny adres brzmiał Miedzeszyńska 12, obecnie to Rzymska 13. Miedzeszyńska to współcześnie Wał Miedzeszyński.

Rzymskie wakacje na Saskiej Kępie © oelka

Projekt domu dla Andrzeja Zalewskiego sporządził jego przyjaciel Bohdan Pniewski, który pojawił się na blogu 13 października 2013 roku, gdy pojechałem w aleję Na Skarpie. mając wówczas okazję zaprezentować dwa projekty tego architekta: dom własny przebudowany z Pałacyku Letniego księcia Poniatowskiego, zwany też loża wolnomularską oraz budynek mieszkalny należący do Franciszka Nowickiego przy ulicy Konopnickiej 5, z typowymi dla Pniewskiego nawiązaniami do architektury włoskiej.
Willa Zalewskiego była i jest z kolei przykładem architektury monumentalnej. Podobna była do zaprojektowanego również przez Pniewskiego skrzydła dobudowanego przed rokiem 1932 do pałacu Brühla przy placu Piłsudskiego, dla rozbudowującego pałac Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Nowe skrzydło powstało od strony ulicy Fredry. Jak się prezentowało można zobaczyć na stronie Warszawa1939.pl. Niestety budynek ten został zburzony wraz z pałacem w czasie wojny. Tymczasem ogród wokół willi Zalewskiego zaprojektował prof. Piotr Ferdynand Hoser, pochodzący ze znanej rodziny ogrodników gospodarzących się najpierw przy Alejach Jerozolimskich i Nowogrodzkiej, później na Rakowcu. Piotr był założycielem gospodarstwa w Pruszkowie Żbikowie, gdzie potomkowie rodu mieszkają po dzień dzisiejszy.
Zalewski planował w przyszłości wraz z meblami i kolekcją dzieł sztuki przekazać na cele muzealne. Jednak wybuch II wojny światowej pokrzyżował te plany. Dom Zalewskich został zniszczony przez bombardowanie jeszcze w 1939 roku. Potem przez wiele lat straszyła kolumnada pozbawiona budynku. Dopiero w latach 70. otworzono budynek, jednak ze znacznie zmienionym wnętrzem. Poniżej widok na elewację od strony ulicy Rzymskiej. Warto zwrócić uwagę, że jest o wiele skromniejsza niż elewacja od strony Wału Miedzeszyńskiego, widoczna na pierwszym zdjęciu. Być może pierwotny adres Miedzeszyńska 12 (obecnie Wał Miedzeszyński) sugerował front budynku.

Tuż obok stała druga niezmiernie interesująca willa, o nieco podobnej historii budowy. Działkę tę nabył Antoni Szyller. Był handlowcem, finansistą i biegłym sądowym. Podobnie jak Zalewski, wykonanie projektu zlecił znajomemu, którym w tym przypadku był Bohdan Lachert. Dom własny Lacherta przy Katowickiej 9, prezentowałem 26 maja 2012 roku. Dom Szyllera powstał niemal w tym samym czasie co dom i pracownia Lacherta, bo w latach 1928-29. Był więc nieznacznie starszy niż dom Zalewskiego, znajdujący się na sąsiedniej działce. Miał też sąsiedni adres: Miedzeszyńska 10. Po zmianie granic Warszawy i nazwy otrzymał adres Wał Miedzeszyński 756. O zmianach numeracji i nazw Wału Miedzeszyńskiego pisałem 13 maja 2013 roku. Pracownia Lacherta i jego współpracownika Józefa Szanajcy przygotowała projekt w stylu funkcjonalizmu, jaki wprowadził Le Corbusier. Jego pomysł na architekturę oparł się na pięciu punktach:

• konstrukcja słupowa (Pilotis),
• poziome okna,
• płaskie dachy i tarasy na dachach,
• wolny plan,
• wolna elewacja

Willa Szyllera spełniała te wymogi. Zbiór brył z tarasami, poziome okna niekoniecznie zgodne z zasadami symetrii, za to przeprute tam, gdzie są potrzebne (wolna elewacja). Projekt i jego realizacja były opisywane w ówczesnej prasie. Dom przetrwał wojnę. Jednak w okresie powojennym został mocno zniszczony poprzez brak konserwacji i traktowanie go, jako budynku kwaterunkowego. Stracił między innymi kręcone schody łączące taras na najwyższej kondygnacji z tarasem na dachu. Jego wygląd z przełomu lat 20 i 30 XX wieku można zobaczyć na stronie Warszawa1939.pl. Poniżej dla porównania jego wygląd w styczniu roku 1999. Gdy robiliśmy te zdjęcie dom miał jeszcze trzy lata istnienia przed sobą.

Dlatego też o willi Szyllerów piszę w czasie przeszłym. Tego domu już niestety nie ma. W związku z poszerzaniem Wału Miedzeszyńskiego został rozebrany w roku 2002. Gdyby stał znajdowałby się częściowo w miejscu chodnika na przystanku ZTM na Wale Miedzeszyńskim za wylotem Ateńskiej, a częściowo w miejscu chodnika i drogi dla rowerów. Teoretycznie jest możliwa jego odbudowa w innym miejscu na podstawie zachowanej dokumentacji. Tylko czy ktoś chciałby się tego podjąć i zainwestować niemałe środki w posiadanie oryginalnego domu?