Marszałkowska - pl. Konstytucji - Waryńskiego - Nowowiejska - Mokotowska - al. Armii Ludowej - Al. Ujazdowskie - Agrykola - Szwoleżerów - 29 Listopada - Czerniakowska - Suligowskiego - Podchorążych - Sielecka - Jazgarzewska - Sobieskiego - Beethovena - Witosa - Becka - Most Siekierkowski - Wał Miedzeszyński - Cyklamenów - Heliotropów - działka - Heliotropów - Cyklamenów - Wał Miedzeszyński - Wybrzeże Szczecińskie - Most Świętokrzyski - Wybrzeże Kościuszkowskie - Jaracza - Solec - al. 3 Maja - Kruczkowskiego - al. Bobkowskiego - Hoene-Wrońskiego - Hopfera - Agrykola - Aleje Ujazdowskie - al. Armii Ludowej - Sempołowskiej - al. Wyzwolenia - pl. Zbawiciela - Nowowiejska - Waryńskiego - Pl. Konstytucji - Koszykowa - Lwowska - Poznańska - Wilcza - Emilii Plater - Koszykowa - Piękna

Poprzednio czyli 22 października 2014 opisywałem źródło położone przy ulicy Agrykola. Również w pobliżu mojej trasy znajduje się budynek, w którym wielu dzieciom uratowano życie, jednak najlepiej gdy nie ma potrzeby go odwiedzać. Takim miejscem jest szpital znajdujący się u zbiegu Litewskiej i Marszałkowskiej funkcjonujący obecnie jako Samodzielny Publiczny Dziecięcy Szpital Kliniczny w Warszawie.

Szpital przy Marszałkowskiej © oelka

Dziewiętnasty wiek to rewolucja przemysłowa i związany z tym szybki rozwój miast. Jest to też okres szybkiego rozwoju medycyny. O tym pisałem przy okazji opisu Warszawskiej Wytwórni Surowic i Szczepionek przy Chełmskiej 22 lipca 2013 roku, przypominając Edwarda Jennera oraz Louisa Pasteura jako twórców szczepionek. Szybki rozwój miast nie był równoznaczny z zapewnieniem higieny i opieki zdrowotnej. Podstawą opieki zdrowotnej dla mniej majętnych były fundacje tworzone przez bogatych. Podobnie zaczęła się historia szpitala przy Litewskiej.
Najpierw przy Litewskiej 14 powstał z fundacji barona Leona Lenvala (vel Löwensteina) powstał gmach Zakładu Sierot po Robotnikach. Projekt budynku sporządził Bronisław Żochowski-Brodzicz. Budowę przeprowadzono w 1888 roku. Wówczas okolice ulicy Litewskiej były przedmieściami z kilkoma fabrykami w najbliższej okolicy. O przemysłowej historii okolic Marszałkowskiej i placu Unii Lubelskiej pisałem 20 października 2013 roku opisując dzieje drukarni wcześniej fabryki dywanów przy Marszałkowskiej 3/5.
Wypadki w fabrykach nie były rzadkością. Zresztą fundator wiedział to zapewne bardzo dobrze. Sam bowiem zarządzał zakładami produkującymi tabakę. Był bratem Seweryna, współwłaściciela jednego z większych warszawskich zakładów jakim były zakłady Lilpop, Rau & Loewenstain mieszczące się na Powiślu, a później na Czystem.

Nieco ponad dziesięć lat później sąsiednia działka została również zabudowana przez fundację barona. W ten sposób powstał Instytut Higieny Dziecięcej im. barona Lenvala. Zaprojektowany został przez Karola Jankowskiego oraz Franciszka Lilpopa. Zbudowany został w latach 1902-03. Fundacja przekazała go w ręce Warszawskiego Towarzystwa Higieny z przeznaczeniem na Instytut Higieny Dziecięcej. Placówka zajmowała się leczeniem oraz szczepieniami dzieci aby je zabezpieczyć przed częścią groźnych chorób zakaźnych. W 1920 roku profesor Mieczysław Michałowicz otworzył Klinikę Pediatryczną.
Najwyraźniej już kilka lat później budynek przy Litewskiej 16 stał się zbyt ciasny. W latach 1930-32 został przebudowany według projektu Romualda Millera. Budynek został podwyższony i jednocześnie wydłużony o jedną oś w stronę ulicy Marszałkowskiej. Środkowy ryzalit otrzymał charakterystyczne przeszklone trójkątne wykusze. Elewacja została pokryta szarą cegłą cementową. Do kompleksu szpitala należał też zapewne mniejszy budynek od strony Marszałkowskiej (Marszałkowska 24).
Poniżej współczesny widok na elewacje budynków przy Litewskiej 14 (w głębi za latarnią) oraz 16.

Wojnę budynki przetrwały raczej w niezłym stanie. Znalazły się bowiem na brzegu obszaru zamkniętego przez Niemców, gdzie Polacy nie mieli prawa się znaleźć. W związku z tym klinika pediatryczna musiała się wyprowadzić ze swojej siedziby. Miejsce znalazło się w opuszczonym po zmniejszeniu getta gmachu szpitala Bersohnów i Baumanów przy Siennej 58, oraz Śliskiej 49. O szpitalu Bersohnów i Baumanów pisałem 26 września 2014 roku.
Po wojnie doszło do kolejnej przebudowy. W latach 1945-49 budynek został rozbudowany na podstawie projektu sporządzonego przez Jana Redę. Wówczas to szpitala włączono gmach Zakładu Sierot przy Litewskiej 14. Jednocześnie nadbudowując go i radykalnie zmieniając wygląd zewnętrzny. Poniżej budynki przy Litewskiej 14 i 16 widziane od strony dziedzińca.

W 1950 roku rozpoczęła się budowa Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej. O budowie MDM pisałem kilka razy. Nas najbardziej interesuje budowa II części MDM-u czyli bloków pomiędzy placami Unii Lubelskiej i Zbawiciela, o czym pisałem 30 sierpnia 2012 roku.
W bezpośrednim sąsiedztwie szpitala zaplanowano dwa bloki: MDM 16A oraz MDM 14A. Nazwy związane z oznaczeniem dokumentacji projektowej a początkowo również wpisywane jako adres w nakazach dla przyszłych mieszkańców dzisiaj są trudno zrozumiałe. Blok MDM 14A obecnie nosi adres aleja Armii Ludowej 9. Natomiast blok MDM 16A to budynek Marszałkowska 24/26. Od frontu widoczne są na zdjęciu tytułowym, poniżej zaś od strony dziedzińca.

Co ciekawe z publikacji prasowych do 1955 roku nie wynika, by blok przy Marszałkowskiej 24/26 miał być częścią szpitala. Raczej planowano go jako budynek mieszkalny, podobnie jak sąsiedni przy al. Armii Ludowej 9. Trudno mi w tej chwili ustalić, kiedy szpital objął w użytkowanie blok 16A. Czy było to w pod koniec jego budowy w 1955 roku, czy później. Można bowiem spotkać się z informacjami o rozbudowie szpitala w roku 1960. Jeden z artykułów w Stolicy wspomina o budowie polikliniki na zapleczu bloku przy Marszałkowskiej. To sugerować może, że w latach 50. XX wieku plany rozbudowy szpitala były inne od obecnego stanu.
W podwórzu powstał parterowy pawilon mogący się kojarzyć np. z obiektami przedszkolnymi czy żłobkami, takimi jak prezentowany 6 kwietnia 2014 roku budynek dawnego przedszkola przy Podchorążych 31.
Najciekawszy jest chyba podparty na niemal neorenesansowych a może nawet neoromańskich (!) kolumnach łącznik pomiędzy pawilonem a blokiem od Marszałkowskiej. Szkoda, że widoczne wewnątrz deski świadczą o jego złym stanie technicznym.

Gdyby w tych kolumnach doszukać się nawiązania do stylu romańskiego byłaby to chyba całkiem poważna ciekawostka. Socrealizm unikał bowiem z powodów ideologicznych nawiązań do średniowiecza.
W zasadzie dni szpitala przy Marszałkowskiej i Litewskiej są już policzone. Nowy budynek dla dużego szpitala pediatrycznego w kompleksie budynków Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego są już niemal gotowe. Zapewne wkrótce zacznie się przeprowadzka w nowe miejsce. Trudno obecnie powiedzieć, jakie WUM ma zamiary względem budynków przy Marszałkowskiej i Litewskiej. Obecnie wraz z całością MDM są one objęte ochroną konserwatorską, co daje szanse na ochronę ich na przykład przed rozbiórką.
To jeszcze na koniec chciałbym dodać, że już wcześniej pisałem o najbliższej okolicy.
Na Litewską zajrzałem 15 kwietnia 2012 roku, za sprawą nieistniejącego już bloku przy narożniku z aleją Szucha, należącego kiedyś do ambasady ZSRR. Warto jeszcze przypomnieć, że 18 września 2014 roku znalazłem się po drugiej stronie ulicy Marszałkowskiej i opisałem ulicę Oleandrów.